Huisdieren en jouw gezondheid

Huisdieren spelen in elke fase van de menselijke ontwikkeling een belangrijke rol. Bij kinderen stimuleren ze het gevoel voor verantwoordelijkheid, zorg en communicatie. De relatie leert ze vertrouwen en vriendschap – eigenschappen die blijven en groeien naarmate het kind ouder wordt. Bij volwassenen verandert de rol van huisdieren. Ze bieden gezelschap aan alleenstaanden, stimuleren het contact met anderen, bijvoorbeeld tijdens het uitlaten van de hond, en geven een gevoel van nodig zijn aan ouderen die weinig menselijk contact hebben en hun huisdier liefde en zorg kunnen bieden.

Al deze en andere eigenschappen worden steeds vaker erkend in wetenschappelijk onderzoek naar de relatie tussen mensen en hun huisdieren. De samenleving en het samenwonen van mensen en huisdieren is een onderzoeksterrein waarin psychologen, wetenschappers, dierenartsen en artsen overal ter wereld steeds meer interesse krijgen. Dit heeft op zijn beurt een schat aan informatie opgeleverd.

Zo is gebleken dat de aanwezigheid van een huisdier kan leiden tot minder stress, lagere bloeddruk en minder spanningen. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat de kans op herstel onder hartpatiënten met een huisdier hoger zijn dan bij mensen zonder huisdier. Andere voordelen voor hondeneigenaren zijn verbetering van de gezondheid door regelmatige beweging. Door met hun hond te wandelen, worden de baasjes gestimuleerd om zelf ook in beweging te zijn.

Uit onderzoek naar huisdieren en ouderen is gebleken hoe belangrijk het gezelschap en het gevoel van verantwoordelijkheid onder deze leeftijdsgroep is. Vooral bij alleenwonende ouderen doorbreekt een huisdier de eentonigheid en eenzaamheid die hun leven mogelijk anders zou overheersen. Bijvoorbeeld het onderzoek Hoe kijkt de Nederlander naar zijn huisdier? van TNS NIPO, V. Marit uit 2009. Hierin werd gekeken naar het huisdier als onze kameraad en steun en toeverlaat in emotionele situaties:

• 59% vindt vriendschap met de hond net zo waardevol als die met mensen
• 52% beschouwt het huisdier als volwaardig gezinslid
• 90% van de huisdierbezitters praat met het huisdier

Maar niet alleen ouderen hebben veel te danken aan de aanwezigheid van huisdieren. Psychiaters schrijven huisdieren ook vaak voor als middel tegen depressie, inactiviteit, neurose en stress.

De bijdrage van huisdieren aan de samenleving gaat daarom veel verder dan gezelschap alleen. En in ruil voor de onvoorwaardelijke vriendelijkheid en affectie van zo veel huisdieren erkennen hun baasjes steeds meer de behoefte aan goede zorg en goede voeding.

Huisdieren worden in ziekenhuizen en verpleeghuizen steeds vaker ingezet als therapeutisch middel. Patiënten hebben iets om naar uit te kijken en achteraf iets om over te praten. Hoewel sommige van deze voordelen al in de achttiende eeuw werden voorondersteld, is de inzet van dieren in ziekenhuizen in Europa nog lang niet standaard. In de Verenigde Staten wordt in ruim de helft van alle verpleeghuizen, klinieken en ziekenhuizen op therapeutische wijze gebruik gemaakt van dieren. De meest ingrijpende positieve uitwerking op het welzijn van patiënten zien we misschien wel bij non-communicatieve klinisch depressieve patiënten. Een bezoek van een hond of kat kan het isolement van deze patiënten op subtiele wijze verminderen. Dergelijke methodes en de psychologische voordelen ervan zijn door medici bevestigd.

Uit onderzoek is gebleken dat het aaien van honden en katten de bloeddruk en hartslag bij mensen kan verlagen. Contact met dieren verlaagt stresshormonen en verhoogt euforische hormonen.

Dit zou kunnen komen door het simpele feit dat de zorg voor huisdieren extra verantwoordelijkheden met zich meebrengt, zoals een hond uitlaten, voer inkopen en in algemene zin een actiever leven leiden. Veel hondeneigenaren geven toe dat ze door hun hond meer bewegen. Ook leidt het uitlaten van de hond tot gesprekjes en interacties die anders mogelijk niet hadden plaatsgevonden.

Maar daarnaast speelt ook de relatie met het huisdieren een grote rol op de mentale gezondheid, direct en indirect. Direct vanwege onvoorwaardelijke liefde van het dier, het groeten bij thuiskomst, loyaliteit bevorderen gevoel van eigenwaarde en zelfrespect bij de eigenaar. Doordat mensen dit als plezierig ervaren, worden endorfines (vreugdehormonen) aangemaakt. Indirect, omdat de hond een sociale rol vervult, waardoor de interactie tussen eigenaar en andere mensen gemakkelijker is.

In het kader van hun bredere rol ondersteunen de NVG-leden het onderzoek naar de band tussen mensen en dieren. Tijdens de achtste Internationale Conferentie over de Mens-Dier Relatie werden onder meer de volgende wetenschappelijke onderzoeken aan de ruim achthonderd gedelegeerden gepresenteerd:

June McNicholas van de Universiteit van Warwick in Coventry (VK) heeft ontdekt dat huisdiereigenaren drie maanden na het overlijden van hun partner minder fysieke symptomen vertoonden, zoals huilen, dan mensen zonder huisdier. De baasjes namen in veel gevallen hun huisdier in vertrouwen om pijnlijke gevoelens te uiten wanneer ze dit bij anderen mensen als ongemakkelijk ervoeren.
^{June McNicholas: ‘Pets as providers of social support: Evidence from a longitudinal study of spousal bereavement’.}

Dr. Karen Allen van de Universiteit van New York in Buffalo heeft ontdekt dat mannen die een kat of hond hebben in ruststand een lagere hartslag en bloeddruk hebben dan mannen zonder huisdier. Hieruit blijkt dat de voordelen van het houden van huisdieren verder gaan dan alleen het samenleven met het dier en alle aspecten van het leven verbeteren.
^{Karen Allen: ‘The healthy pleasure of their company. Roles of animals in enhancing human health and quality of life’.}

Daarnaast zijn er ook diverse onderzoeken die bewezen hebben dat stress een negatieve invloed heeft op het immuunsysteem van de mens, maar dat huisdiereigenaren over het algemeen minder stress ervaren. Dat leidt tot een lagere bloeddruk en minder kans op hart- en vaatziekten. Doordat het immuunsysteem beter werkt, zijn zij minder vaak ziek en brengen daarom minder vaak een bezoek aan de huisarts vergeleken met mensen die geen huisdier bezitten. Mensen met een huisdier hebben minder kans op overgewicht en obesitas, hondeigenaren gaan regelmatig met het dier wandelen of spelen.

^{1980 Friedmann & al - Pet ownership associated with survival after heart attack
1981 Second International Conference, University of Pennsylvania, pluri-disciplinary interest
1987 NIH (American National Health Institute) initiated a task group to evaluate the benefits of pets: the final report testified that convincing effects have been presented showing that companions animals have a positive impact on health
1980 Friedman, E, Katcher, AH, Lynch, JJ & Thomas, SA - Animal companions and one year survival after discharge from a coronary care unit. Public Health Reports, 95, 307-312.
1983 Katcher, AH, Friedman, E, Beck, AM & Lynch, J - Looking, talking and blood pressure: the physiological consequences of interaction with the living environment. In New Perspectives on Our Lives With Companion Animals, Ed. AH Katcher & AM Beck, pp. 351-362. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
1998 “The healthy pleasure of their company: Roles of animals in enhancing human health and quality of life” – Karen Allen, University of New York at Buffalo, USA}

Werkplezier, effectieviteit en productiviteit
Onderzoek wijst uit dat mensen meer werkplezier ervaren, en productiever zijn met een kantoorhond. (Wagner & Pina e Cunha, 2021). De aanwezigheid van een huisdier op de werkvloer verhoogt werktevredenheid en waardering voor de werkgever, wat resulteert in een hogere mate van efficiëntie.

Het is in de eerste instantie moeilijk te geloven dat mensen efficiënter gaan werken in de aanwezigheid van een kantoorhond. Veel te leuk om met de hond te spelen en te wandelen en het lijkt af te leiden. Onderzoek wijst uit dat onze productiviteit verhoogt zodra de eerste nieuwigheid eraf is.

Reduceren stress
Een kantoorhond is een natuurlijk medicijn tegen stress. Uit meerdere studies blijkt dat de aanwezigheid van een huisdier meetbaar stress reduceert. Werknemers geven het zelf aan, maar ook meerdere fysiologische meetresultaten zoals verlaging van bloeddruk, minder fysieke activatie (gemeten met GSR, een methode die stress meet met huidgeleiding) en verlaagde aanwezigheid van het stresshormoon cortisollaten tonen dit aan. (Polheber & Matchock, 2014).

Cultuur
De cultuur van een organisatie moet er wel klaar voor zijn. Moderne en platte organisaties vormen een betere omgeving voor de kantoorhond, terwijl traditionele hiërarchische organisaties nog niet klaar zijn voor een huisdier over de vloer. Voor de hond is iedereen gelijk!

Uiteraard moet aan diverse voorwaarden voldaan worden om het welzijn van zowel het dier als de werknemers te waarborgen, maar uit diverse onderzoeken is gebleken dat een diervriendelijke werkomgeving helpt om werkstress te verminderen. Meerdere van onze leden hebben zelf veel ervaring met het toelaten van huisdieren op de werkvloer; er zijn handleidingen over hoe je dit het best kan aanpakken. Zowel voor de werknemer als werkgever zijn, via onze leden, tips en informatie over huisdieren op de werkvloer verkrijgbaar. Wil je meer weten, stuur ons dan een mail, dan zenden we je graag de informatie toe.

Wetenschappelijke artikelen

Dogs at the Workplace: A Multiple Case Study
The presence of a dog attenuates cortisol and heart rate in the Trier Social Stress Test compared to human friends

Er zijn infectieziektes die van dier op mens kunnen worden overgedragen, dit worden zoönosen genoemd. Hoewel deze zogenoemde zoönosen vooral afkomstig zijn van muggen en teken, kunnen ook onze eigen huisdieren ziektes overdragen. In Nederland wonen miljoenen huisdieren. Het kan in een enkel geval voorkomen dat huisdieren ziektes overdragen aan mensen.

• De ringworm komt in Nederland vrij veel voor. Dit is een schimmelinfectie van de huid die je bijvoorbeeld kunt krijgen van konijnen en cavia's.
• In de ontlasting van katten kan de Toxoplasma-parasiet zitten. Deze veroorzaakt bij mensen klachten als spierpijn, gezwollen lymfeklieren en vermoeidheid. Voor zwangere vrouwen vormt dit een groter gevaar, omdat er afwijkingen bij de baby kunnen ontstaan.
• Er kunnen spoelwormen in de ontlasting van honden en katten zitten. Als die ontlasting in een zandbak terecht komt en kinderen eten de spoelwormeitjes op, kunnen de larven in het lichaam komen. Contact met de ogen zou in een zeer zeldzaam geval zelfs kunnen leiden tot blindheid.
• Het is mogelijk een salmonella-infectie op te lopen via je schildpad.
• Tenslotte kunnen huisdieren ook vlooien en teken mee naar huis nemen. Een tekenbeet kan de ziekte van Lyme veroorzaken. 

Door goed voor jezelf en je huisdier te zorgen, kan je de meeste problemen voorkomen. Behandel je huisdieren tegen wormen, teken en parasieten. Laat je huisdier vaccineren en vraag advies aan de dierenarts hoe je problemen kunt voorkomen. Maar misschien wel de belangrijkste tip is, zorg voor goede hygiëne! Was regelmatig je handen, maar vooral voordat je gaat eten, neem huisdieren niet mee naar bed en laat ze niet zomaar aan je gezicht likken. De kans dat je ziek wordt van huisdieren is gelukkig niet zo groot en weegt niet op tegen de enorme gezondheidsvoordelen die huisdieren opleveren.

Elk jaar maakt het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) in opdracht van de NVWA (Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit) een overzicht van de belangrijkste zoönosen en geeft aan hoe vaak ze in Nederland voorkomen. Het gaat om de zoönosen die artsen moeten melden bij de GGD en die dierenartsen moeten melden bij de NVWA.

Wat het RIVM betreft mag het risico op ziekte de pret met je huisdier niet drukken. "Mensen kunnen ziek worden via hun huisdier, maar dat valt echt in het niet met de toegevoegde waarde die ze bieden."

Een huisdier kan daarnaast een gunstige invloed hebben op de gezondheid van kinderen, bijvoorbeeld op het immuunsysteem en bij het voorkomen van allergieën. Kinderen in gezinnen met een hond zijn daarnaast ook nog eens lichamelijk actiever.

Er is duidelijk wetenschappelijk bewijs dat kinderen die met een huisdier opgroeien betere sociale vaardigheden ontwikkelen en meer respect hebben voor het leven om hen heen dan kinderen die niet met een huisdier opgroeien. Kinderen leren al vroeg dat dieren onvoorwaardelijke liefde en trouw tonen, maar ook pijn, honger en ziekte kunnen ervaren en uiteindelijk kunnen doodgaan – een realistische voorbereiding op hun verdere leven. Sommige kinderen zijn getuige van geboorten en zien de liefde, zorg en aandacht van de moeder. Ook ervaren ze de extra verantwoordelijkheid, die door de hele familie moet worden gedragen. Bovendien kunnen huisdieren de aandacht spanne van kinderen met leerproblemen vergroten.

In Kroatië is een vergelijkende studie gedaan naar de sociaal-emotionele eigenschappen van schoolkinderen met en zonder huisdier en het soort huisdier dat ze hadden. De conclusie luidde dat het hebben van een huisdier een positieve uitwerking had. Het soort huisdier was daarbij een belangrijke variabele.
^{‘Pet-ownership, type of pet and social development of children’ (Vesna Vlahovic Stetic, Department of Psychology, Universiteit van Zagreb).}

Uit een onderzoek onder 37 lagere scholen in steden en op het platteland van Australië bleek dat de aanwezigheid van katten niet alleen de kennis over verantwoordelijk huisdieren houden vergrootte, maar ook de onderlinge samenhang en de sfeer in de klas. Uit het onderzoek, dat werd uitgevoerd door Jonica Newby van de PetCare Information and Advisory Service, bleek bovendien dat er dankzij de katten orde en netheid in de klas heersten en er minder sprake was van verstorend gedrag en wrijving.
^{Jonica Newby: ‘Using cats in elementary school classrooms to modify the attitudes and behaviour of children’.}

Green Chimneys is een Amerikaanse instantie voor maatschappelijke dienstverlening en psychiatrische zorg die de afgelopen vijftig jaar kinderen met gedragsproblemen heeft geholpen bij hun terugkeer in de samenleving via een nieuwe vorm van dierentherapie. Het programma wordt uitgevoerd door dr. Sam Ross en zijn vrouw Myra en helpt kinderen door middel van interactie met dieren om te gaan met hun problemen en – soms voor het eerst – belangrijke sociale vaardigheden en verantwoordelijkheid aan te leren.
_{Sam en Myra Ross: ‘The evolving role of animals and the needs of youth: A review of 50 years of programming for the integration of humans and animals’.}

Om de kennis te vergroten over de factoren die van invloed zijn op de samenleving van mens en dier in een stedelijke omgeving en de vele aspecten van Animal Assisted Activities (AAA) zijn in Rome door de gemeente en het Departement voor veterinaire volksgezondheid een programma opgezet voor ‘gezondheidsvoorlichting voor lagere en middelbare scholen’.
^{Anna Faini, Veterinaire Dienst, Lokale gezondheidsdivisie Rome ‘D’.}

Hoe krachtig de band tussen mensen en huisdieren is, blijkt wel uit de toenemende en effectieve inzet van hulpdieren. Het belang van geleidehonden bij de verbetering van de kwaliteit van leven voor slechtzienden is alom bekend. Na een training kunnen huisdieren hun baasjes helpen een normaler leven te leiden, zoals in het geval van blindengeleidehonden. Ook worden dieren getraind om doven te helpen signalen te herkennen en hierop te reageren die ze normaal gesproken niet waarnemen. Voor slechthorenden is er specialistische ondersteuning beschikbaar via ‘hoorhonden’ die worden getraind om op specifieke geluiden te reageren (bijv. de deurbel, het brandalarm en de telefoon) en de aandacht van hun eigenaar erop vestigen. En hulphonden worden ook steeds vaker ingezet voor zwaar gehandicapten. Naast hulp en gezelschap bieden deze hulphonden hun baasjes vooral ook een grote mate van zelfstandigheid.

Hulpdieren vervullen nog veel meer belangrijke rollen. Ze werken bijvoorbeeld als schapen- of veehond, drugshond voor het opsporen van drugs, reddingshond in bergen, zeeën en lawines, of politiehond. Het is interessant om te zien dat als je met de eigenaren van hulpdieren praat, ze hun dier nog altijd zien als huisdier dat toevallig is getraind voor een specifiek doel. Een bijzondere inzet van gezelschapsdieren is in gevangenissen, waarmee voorzichtig een begin wordt gemaakt. Zowel het personeel als de gedetineerden zelf plukken de vruchten van de hulp bij de rehabilitatie.

Onderzoek door dr. Karen Allen van de Universiteit van New York in Buffalo heeft aangetoond dat hulphonden de gezondheidsinstellingen zo’n USD 352 per week kunnen besparen, ofwel USD 13.027 per jaar, als ook rekening wordt gehouden met de kosten die per jaar voor de honden worden gemaakt. Dankzij hulphonden hebben onbetaalde familieleden die als mantelzorger optraden tijd om een baan te zoeken en wordt er minder aanspraak gemaakt op overheidsgeld.
^{Karen Allen: ‘The healthy pleasure of their company. Roles of animals in enhancing human health and quality of life’.}

Een huisdier kan een positieve rol spelen in specifieke omgevingen als een klaslokaal of zorginstelling. Ook is er steeds meer acceptatie van en begrip voor de voordelen van het
meenemen van een hond naar het werk. Hulphonden kunnen mensen met vele lichamelijk beperkingen, zoals blindheid en beperkte mobiliteit, ondersteunen en zelfs medische problemen als epileptische aanvallen detecteren voordat deze plaatsvinden. Een huisdier kan bij onder meer autisme en meer serieuze psychische aandoeningen ook een positieve rol spelen.

De voordelen van een huisdier voor ouderen zijn enorm. Hun gezelschap is van onschatbare waarde en ze vormen een link naar de buitenwereld. Uit onderzoek naar huisdieren en ouderen is gebleken hoe belangrijk het gezelschap en het gevoel van verantwoordelijkheid onder deze leeftijdsgroep is. Vooral bij alleenwonende ouderen doorbreekt een huisdier de eentonigheid en eenzaamheid die hun leven mogelijk anders zou kunnen overheersen.

Maar niet alleen ouderen hebben veel te danken aan de aanwezigheid van huisdieren. Psychiaters schrijven huisdieren ook vaak voor als middel tegen depressie, inactiviteit, neurose en stress.

Bij ouderen met de ziekte van Alzheimer of een andere vorm van dementie kan de aanwezigheid van huisdieren, en dan vooral katten, een gunstige uitwerking hebben. Dit komt ook naar voren uit het onderzoek ‘Cats in psychogeriatric nursing homes: a blessing for residents, caregivers and cats’, door Marie-José Enders-Slegers (Universiteit van Utrecht).

Uit landelijk onderzoek in Frankrijk onder bejaardentehuizen bleek dat de aanwezigheid van dieren een positieve uitwerking had op de bewoners. De meest genoemde eigenschappen waren affectie (92%), waken (72%) en beweging (57%).
^{Pascal Champvert, voorzitter ADEIIPA: ‘Animals in Old Peoples’ homes as a Symbol of Quality of Life’.}

Onderzoek in het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Australië toont aan dat de gezondheidsvoordelen die huisdieren hun eigenaren opleveren, kunnen leiden tot miljoenenbesparingen op de gezondheidszorg.